Iisang Bangka Tayo was created in 1991.

Tagalog word of canoe: bangka

The scientific name of bangka-bangkaan is Diospyros blancoi.

The scientific name for bangka-bangkaan is Barringtonia asiatica.

Bangka bangkaan, also known as the "Bangka" or "Bangka fish," is typically found in the waters of Southeast Asia, particularly around Indonesia, the Philippines, and Malaysia. These fish often inhabit coastal areas, mangroves, and reef ecosystems. They are commonly sought after for their culinary value in local cuisines.

The cast of In bangka ha ut sin duwa sapah - 2012 includes: Sue Prado as Maryam

tagilid ang bangka

Zakaria Zainuddin has written:

'Sejarah ibukota Kabupaten Bangka Tengah'

Ibrahim Bintang Manessa has written:

'Masyarakat Sungaiselan, Bangka'

"Sampaguita" is the national flower of the Philippines and often symbolizes purity, devotion, and love. "Nagbangka-bangka'" refers to a boat or canoe gently swaying or rocking on water. The phrase may be used metaphorically to imply feelings of tenderness, affection, or longing.

Ako..Ang ginawa ko ay nakakalipad na bangka!

No, bangka bangkaan leaves are not typically used as an ink substitute. While some plants may be used to create natural pigments for dye, they are not commonly used to make ink. Traditional ink is usually made from carbon black or dyes mixed with a liquid like water or oil.

Yadi Mulyadi has written:

'Pemetaan guru SMK Jawa Barat, Bangka Belitung, dan Kalimantan Tengah'

Bernd Nothofer has written:

'Dialektatlas von Zentral-Java'

'Dialek Melayu Bangka' -- subject(s): Malay language, Dialects

sumakay sila papunta dito sa pilipinas gamit ang isang bangka tawag na balangay.

Sandra Dewi was born on August 18, 1983, in Pangkal Pinang, Kepulauan Bangka Belitung, Indonesia.

namatay sa lawa o inilibing sa limot ang isang wikang pambansa

Negrito-na unang grupo ng tao dito sa pilipinas

-dumaan sa mga tulay na lupa

Indones-ang pangalawang grupo ng tao dito sa pilipinas

-ang iba ay dumaan sa mga tulay na lupa

-ang iba ay sumakay ng bangka papuntang pilipinas

Malay-ang huling grupong tao dito sa pilipinas

-sumakay ng bangka na ang tawag ay "balangay"

The Tagalog word for "vintas" is "paraw," which refers to a traditional sailboat commonly found in the Philippines. It is a colorful and unique watercraft that is often used for transportation and leisure activities in coastal areas of the country.

ipinag luluksa ng apat na araw. inilalagay sa kabaong na bangka o ataul. inililibing sa tabi ng bahay O sa porch [bakon]

maaaring kukuhain ang mga buto ng labi pagkalipas ng isang taon O mahigit inilalagay sa banga bilang pangalawang libangan

mark as thanks

1. Formative- pinakamatagal na yugto (libong taon)

- malayang uminog ang kulturang-bato

*Paleolitiko- pangangaso, pangangalap(gathering)

*Neolitiko- pagtatanim, paggawa ng palayok, pangingisda, paggawa ng bangka

pag-aalaga ng hayop, may permanenteng tirahan (kweba).

2. Incipient- nadiskubre ang metal partikular (BRONZE)- pinaghalong tanso at lata.

3. Emergent- kabihasnan sa Pilipinas

bansa

(answers are based on self learned knowledge)-nhoj livmar auhc nanggaling ang unang lahing Filipino sa mga negrito gamit ang tulay na lupa sumunod ang indones at huli ang mga Malay na pareho gumamit ng bangka para sa pilipinas makapunta sa pilipinas. napagsalinsalin ang mga lhi nga Filipino. kasama na din ang mga dayuhang nakipagkalakalan na narinahan sa pilipinas at nagkapamilya na sa mga Filipino. kasama din dito ang maga mananakop kaya ang lahing Filipino ay binubuo ng mayayaman na kultuera at tradisyon na namana nayin sa mga nagdaan na mga panahon

My 3 top favorite cities in Mindanao:

1.) General Santos City -- visit the Fishport (the most expensive and biggest fish port in the phils.), tuna in Gensan are all fresh and expensive, sea foods are the best!, it has 3 big malls for you to shop and to buy goodies for pasalubong, visit the isla parilla as well.

2.) Davao City -- visit the Jack's Ridge, Eden Resort, and Crocodile farm, gigs at torres, afhat seafoods restaurant is the best, Bangka ni Kuya Ed if you love to eat-ol-u-can, Samal beaches are spectacular and very inexpensive, and try the Durian Fruit--very addictive!!.

3.) Samal City -- visit this island. For 500 pesos only, you can enjoy the scenery and food while enjoying the white sand beaches of samal island. Kaputian Beach in Samal is great!! the sand is purely white and refined, and take note, the entrance only cost 20 pesos.


*based on my experienced*
Kaey's document.

The main languages spoken in Sumatra are Indonesian (official language) and various regional languages such as Batak, Acehnese, and Minangkabau. English is also spoken to some extent in urban areas and tourist destinations.

secret

Walang paa, walang pakpak, naipamamalita ang lahat.

Aklat

Book

Munting tiririt, may tumbaga sa puwit.

Alitaptap

firefly

Heto, heto na, malayo pa'y halakhak na.

Alon

Wave

Pagsipot sa liwanag, kulubot na ang balat.

ampalaya

bitter melon

Maikling landasin, di maubos lakarin.

anino

shadow

Mataas ang paupo kaysa patayo.

Aso

Dog

Tubig na nagiging bato, batong nagiging tubig.

Asin

Salt

Isang balong malalim, punong-puno ng patalim.

bibig

mouth

Naligo ang kapitan, Hindi nabasa ang tiyan.

bangka

canoe

Uka na nga ang tiyan, malakas pang sisigaw.

batingaw

large bell

Itinanim sa kagabihan, inani sa kaumagahan.

bituin

star

Sinakal ko muna, bago ko nilagari.

biyolin

violin

Dumaan ang hari, ang mga tao ay nagtali.

bagyo

storm

Sa araw ay nagtataboy, sa gabi ay nag-aampon.

bahay

house

Dalawang batong maitim, malayo ang dinarating.

mata

eyes

Dalawang balon, Hindi malingon.

tainga

ears

Isang bayabas, pito ang butas.

mukha

face

Limang puno ng niyog, isa'y matayog.

daliri

fingers

Nang hatakin ko ang baging, nagkagulo ang mga matsing.

kampana

large bell

Sue Prado has: Played Abadeha in "Abadeha Neo-Ethnic Rock Cinderella" in 2007. Played Gina in "Walang kawala" in 2008. Performed in "Himpapawid" in 2009. Played Shamayne in "Layang bilanggo" in 2010. Played Milagros (segment "Camote") in "Ganap na babae" in 2010. Played Herself (segment "The Philippines 2009") in "The Erotic Man" in 2010. Played Marie in "Thelma" in 2011. Played Hidie in "Bahay bata" in 2011. Performed in "Teoriya" in 2011. Played Female Store Owner in "Aswang" in 2011. Performed in "Liham para kay Marco" in 2011. Played Lolita in "Cuchera" in 2011. Played Concha in "Corazon: Ang unang aswang" in 2012. Played Helen in "Magpakailanman" in 2012. Performed in "Mientras su durmida" in 2012. Played Young Sophia Alcantara in "Legacy" in 2012. Played Joanna in "Paglaya sa tanikala" in 2012. Played Maryam in "In bangka ha ut sin duwa sapah" in 2012. Played Alexanderia Caballero in "Mga dayo" in 2012. Performed in "Mamay Umeng" in 2012. Performed in "Baybayin" in 2012. Performed in "Kamera obskura" in 2012. Played Mameng in "Magpakailanman" in 2012. Performed in "Mga kuwentong barbero" in 2013. Performed in "Bayang magiliw" in 2013. Performed in "Ang kwento ni Mabuti" in 2013. Performed in "Bendor" in 2013. Performed in "Liars" in 2013. Played (2013) in "Titser" in 2013. Played Mrs. Reyes in "Titser" in 2013. Played Miranda in "The Deadline" in 2013. Played Cora in "Kakambal ni Eliana" in 2013.

Isang araw, ikinuwento ng kanyang ama ang kaawa-awa nilang kalagayan sa lupain ng Samar.

Napakarami nilang kaaway na laging dumarating upang sirain ang kanilang pananim at patayin ang kanilang mga alagang hayop.

Namamatay ang mga tao sa gutom dahil sa kawalan ng pagkain.

Ang natitira sa kanila ay hindi sapat upang umabot sa susunod na pag-aani.Pagod nang lumaban ang mga tao anak, sabi ng kanyang ama. Gusto nila ng payapang buhay na walang gutom na gumagala sa paligid. Ang ating mga hayop ay kumokonti ng kumokonti araw-araw. Kapag nagpatuloy ang ganitong sitwasyon ay mamamatay tayong lahat sa gutom.Ano ang gusto mong ipagawa sa akin, ama? tanong ni Baltog. Tumingin ng diretso sa kanyang mata ang kanyang ama. At hinawakan nito ang kanyang balikat.Humanap ka ng lugar kung saan makakapamuhay tayong panatag at payapa.Iginala ni Baltog ang mga mata. Nakita niya ang mga tao sa kanilang kaawa-awang kalagayan. Nakita niya ang gutom at sa mukha ng bawat bata. Nakita niya ang panghihina sa bawat mukha ng ama't-ina. Siya din ay nalungkot.Masyado na akong matanda kaya inaatang ko na ito sa iyong mga balikat. Bata ka pa, malakas at matapang. Alam kong magagawa mo ito. Para sa akin at sa ating mga mamamayan.Ibinigay ni Handiong ang basbas kay Baltog. Naglayag si Baltog kinagabihan sakay ng isang maliit na bangka na magdadala sa kanya sa isang lugar ha tinatawag na Kabikulan. Marami na siya ring narinig tungkol sa lugar at naisip niya na maganda kung makakahanap siya ng lugar kung saan sila maninirahan habang-buhay. Sa malawak na dagat, nasagupa ni Baltog ang malakas na hangin at malalaking alon na sumira sa kanyang bangka. Kinailangan niyang lumangoy at muntikan na siyang malunod bago niya ligtas na narating ang dalampasigan ng baybaying bayan ng Kabikulan.Nagsimula niyang galugarin ang Kabikulan, hanggang umabot siya sa lupain ng Aslon at Inalon na sumasakop sa kapatagan na nakaligid sa bundok ng Asog, Masaragam, Isarog at Lignion. Natagpuan niya ang Ibalon, isang magandang lugar para sa kanya at sa mga mamamayan. Ang lupa ay mataba at magandang pagtamnan ng mga halamang ugat, palay at mga gulay. Ito rin ay maganda para sa kanilang mga hayop. Para itong lupain ng gatas at pulot.Nais ko ang lupaing ito para sa akin at sa aking mga mamamayan, sabi ni Baltog sa sarili.Ngunit nagsalita siya ng maaga. Dahil naninirahan sa paligid ng Ibalon ang ilang buwaya na may pakpak na nakakalipad, mga baboy ramong kasinglaki ng elepante at isang sawa na may ulo ng isang babae. Ngunit desidido si Baltog na makuha ang Ibalon para matirhan kaya nilabanan niya ang mga buwaya at mga baboy ramo ng buo niyang lakas. Dahil sa kanyang galing sa mano-manong pakikipaglaban natalo niya lahat ng buwaya at baboy ramo, pinatay niya ito at pinagpira-piraso. Ngunit, ang sawa na may ulo ng babae ay nakatakas at humanap ng ibang matitirahan.Bumalik siya at ibinalita sa ama ang tungkol sa lupain na nakita niya para sa kanila. Hindi na sila nagsayang ng oras, si Baltog at ang kanyang ama at ang lahat ng mga mamamayan ay nilisan ang Samar papuntang Ibalon, ang kanilang bagong tahanan. Tinuruan nina Handiong at Baltog ang mga mamamayan ng ilang paraan upang magkaroon ng kabuhayan. At hindi nagtagal ay gumanda ang kanilang pamumuhay. Pinuno nila ang lupain at nagkaroon sila ng masaganang ani. Sa lupaing iyon ang gutom ay naging alaala na lamang ng nakaraan.

Kabanata 23

Ang Piknik

Buod

Bata't matanda at mga kadalagahan ang maagang dumating sa tagpuan sa dalampasigan. Dalawang Bangkang nagagayakan ng iba't ibang kulay ns bulaklak ang naghihintay sa mga sasama sa pangingisda Madilim pa ay dumating na ang mga katulong na babae na mayroong dala-dalang mga pagkain at pinggan.

Meron ding mga sari-saring instrumentong dala ang mga kabataan.

Kasama ni

Maria Clara ang kaniyang matatalik na kaibigan.

Sila ay masayang naglalalad, nagkukuwentuhan at nagbibiruan.

Sinasaway sila ni Tiya Isabel at ang ibang mga matatanda sa kanilang maingay na usapan at tawanan.

Naghiwalay sila ng bangkang sinakyan sa takot na lumubog ito sa maraming sasakay na kabinataan.

Nagsama-sama ang mga lalaki kung saan meron silang nililigawan. Si Maria Clara naman ay nakasakay sa Bangka kung nasaan si

Crisostomo Ibarra.

Tumahimik ang mga dalaga sa harapan ng mga lalaking kanila ring nagugustuhan.

Ang piloto ng dalawang Bangka ay si Elias; isang matipuno, matikas at maitim. Mahaba rin ang buhok nito ngunit ang kaniyang katawan ay siksik ng laman.

Kumanta ng isang kundiman si Maria Calara habang naghihintay ng agahan.

Matamang nakinig ang mga kasama niya. Si Andeng na siyang naghahanda ng pagkain ay nagsabi na kulang na lang ang isda sa niluluto niyang sinigang.

Ang dalawang grupo ng nagpipiknik ay nasa baklad na ni Kapitan Tiyago. Isang anak ng mangingisda ang nagtangkang magpandaw sa palaisdaan. Wala siyang nahuli ni isa.

Si Leon ang katipan ng kaibigan ni Maria Clara na si Iday ay sumalok din sa baklad. Wala rin siyang nahuli.

Sinabi niya ang hinala niya na may kumakain sa mga isda sa baklad kaya nangawala.

Si Elias ay biglang tumalon sa tubig. Ang takot ng mga kababaihan. Ang mga lalaki ang nagsabi sa kanila na sanay si Elias sa paghuli ng buwaya.

Nahuli nga ni Elias ang buwaya pero malakas itong lumaban sa binata. Malapit nang matalo si Elias nang lumundag din si Ibarra sa tubig para tulungan si Elias.

Hindi hinimatay sa takot si Maria Clara. Hindi inaasahan ang dalagang magpakita ng takot sa pamamagitan ng paghihimatay.

Patuloy ang labanan sa ilalim ng tubog kaya isa pang anak ng mangingisda ang tumalon sa tubig na may dalang gulok.

Lumitaw na naman si Ibarra at si Elias. Iniligtas ni Ibarra ang buhay ni Elias.

Hindi man hinimatay si Maria Clara ay hindi naman ito nakakibo nang matagal. Natauhan lang siya nang Makita niyang ligtas ang kasintahan.

Marami namang isda ang nahuli ng mga nagpipiknik. Pumunta sila sa gubat na pag-aari ng pamilyang Ibarra.

Kumain sila sa lilim ng mga puno na malapit sa batisan.

MARAGTAS
(Ang Kasaysayan ng Sampung Datu ng Borneo)
Sinugbuhan, isang pulo sa Panay na ang nakatira ay ang mga Ita, pinamumunuan ni
Datu Pulpolan. Sa katagalan ng panahon at dahil na rin sa kanyang katandaan upang
pamahalaan ang isang pulo, napagpasyahan niya na isalin ang kanyang kapangyarihan sa
kanyang anak na si Datu Marikudo. Tinataglay ng kanyang anak ang mga katangian ng isang
datu kaya't ito naman ay sinang-ayunan ng lahat. Isang kaugalian nila nabago manungkulan
ang isang datu, nararapat na siya ay pakasal. Sa dami ng babae na naghahangad sa kanya
ang mahirap na si Maniwantiwan ang kanyang pinakasalan.
Ang mga Ita sa Sinugbuhan ay nabubuhay sa pamamagitan ng pagtatanim at
pangingisda. Ang kanilang paboritong pagkain ay usa, baboy-ramo, butiki, pusa, isda at iba
pang pagkain na matatagpuan sa gubat at ilog.
Di sila nahihiyang lumakad na walang damit, subalit nang may dumating sa kanila ang
mga bagay na wala sa kanila, natuto silang magtakip ng katawan, tulad ng dahon balat ng
kahoy o hayop. Naiiba ang uri ng pag-aasawa ng mga Ita, ang babae ay dinadala sa bundok at
pinatatakbo lamang, kung siya ay aabutan ng lalaki saka lamang sila ikakasal. Ang isang
babae naman na malapit nang magsilang ay dinadala sa bundok na ang tanging nagbabantay
ay ang lalaki at kung ito ay nataon sa tag-ulan ang lalaki ay nagtatayo ng kubong masisilungan
upang sila ay malayo sa panganib. Ang pangalan ng bata ay pinangangalanan ng kahoy na
malapit sa pinagsilangan.
Sila ay naniniwala na ang sinumang magkasakit sa kanila ay gawa ng masamang
espiritu, kaya't upang ang may karamdaman ay gumaling agad, naghahandog sila ng pagkain
sa masasamang espiritu. Kasamang ibinabaon sa Itang namatay ang isang bagay na
mahalaga sa kanila sapagka't lubha daw nag-aalala ang namatay kung ito ay maiiwan. May
ibang paraan sila ng paglilibing, sa loob ng ilang araw, ito'y patayong nakabaon sa lupa nang
may salakot bago ito tabunan ng lupa. Sinasabi rin na ang lupang pinagbaunan ng isang patay
ay isang mabisang lupang dapat pagtaniman.
Ang mga Ita ay magagalang sa bawa't isa. Walang inggitan at ang Datu ang siyang
lumulutas ng lahat ng alitan o suliranin ng bawa't isa. Ang sinumang magkasala ay
pinarurusahan tulad ng pagtatapon sa dagat o pagpapabaon ng buhay.
Ang mga nabanggit ang mga uri ng kalinangan, kaugalian ng mga Ita bago dumating
ang Sampung Datu buhat sa Borneo, na tumakas kasama ang kanilang mga asawa, mga
katulong at mga ari-arian upang iwasan ang pagmamalupit ni Datu Makatunaw. Ang sampung
datu ay sina:
1. Datu Puti
2. Datu Sumakwel
3. Datu Bangkaya
4. Datu Paiburong
5. Datu Paduhinogan
6. Datu Domongsol
7. Datu Lubay
8. Datu Dumangsil
9. Datu Domalogalog
10. Datu Balensuela
Galit at pagkamuhi ang nadama ng mga Ita nang dumaong ang mga Datu sa Panay,
subalit sa maayos at makataong pakikipag-usap na ginawa ng mga dayuhan kay Datu
Marikudo, sila'y nagkasundo at ang unang lupang natapakan ng dayuhan at napagkasunduan
ay ibinigay sa pamamagitan ng pagpapalitan. Nagkaroon ng malaking kasaysayan ang
pangyayaring ito. Ang mga Ita ay naghanda ng pagkain at dahil sa ipinakitang kagandahangloob
ng mga Ita, hinandugan ng makukulay na kwintas, at mga gamit sa pakikidigma ang mga
Ita.
Bilang kabayaran sa lugar na napagkasunduan, binigyan ni Datu Puti si Datu Marikudo
ng isang gintong salakot at isang batyang ginto na may timbang na limampung bas-ing. Isinuot
ni Datu Marikudo ang salakot sa kasayahan.
Malandog ang pangalan ng napiling lugar ng mga dayuhan na ayon kay Datu puti, ang
laki ay sapat na upang sila ay magtanim para sa kanilang ikabubuhay at malapit sa ilog upang
doon kumuha ng ibang makakain. Umalis si Datu Puti na batid na niyang mabuti ang kalagayan
ng kanyang mga kasamahan. Bumalik siya sa Borneo sapagka't ayon sa kanya ay kaya na
niyang tagalan ang pagmamalupit ni Datu Makatunaw. Pitong Datu ang naiwan sa Panay sa
pamamahala ni Datu Sumakwel, sina Datu Dumangsil at Datu Balensuela ay nagpunta naman
sa Luzon.
Si Datu Sumakwel ay isang matalino at mabagsik na Datu. Ang sinumang nagkasala ay
pinarurusahan, pinuputol ang kamay ng sinumang magnakaw at ang mga tamad ay pinagbibili
na isang alipin o kaya'y pinagagawa sa ibang lupa. Masasabi ring ang mga dayuhan ay
magagalang at mapagmahal. Bulalakaw ang pangalan ng kanilang diyos na matatagpuan sa
Bundok ng Madyas.
Ang kanilang pag-aasawa ay naiiba sa mga Ita. Bago tanggapin ng babae ang lalaki,
sila ay nagbabaon ng pana sa paligid ng bahay at ito ay tatanggalin kung may kapahintulutan
na ang mga kalalakihan, at sa lugar na pinag-alisan ay ilalatag ang banig upang paglagyan ng
mga pagkain. Habang nag-uusap ang dalawang pangkat ang babae ay pansamantalang
nakatago.
Pinaiinom ng alak ng paring magkakasal ang dalawa sa gitna ng karamihan,
pinangangaralan at hinahangad ng magkaroon ng malulusog, matatapang, magaganda at
marurunong na anak.
Bago mamatay ang isa sa kanila ay pinaliliguan ng katas ng mababangong bulaklak,
binibihisan ng magagandang damit na may gintong pera sa bibig sapagka't isang paraan daw
ito upang ang patay ay di mabulok. Pagkatapos ng anim na araw na pagbabantay, ang patay
ay inilalagay na sa kaban na may iba't ibang uri ng pagkain at kung ang namatay ay isang
mayaman, isang katulong ang sa kanya'y isasama upang magbantay daw sa kabilang buhay.
Kung ang namatay ay nag-aari ng isang bangka, ang bangkay ay hindi ibinabaon, sa halip ay
inilalagay sa bangka na maraming pagkain at papaanurin sa dagat. Ang mga mauulila naman
ay nagsusuot ng puting damit bilang pagluluksa.
Ang mga nabanggit ay ilan sa mga kaugalian at paniniwala ng mga dayuhan na
dumating sa Panay, subalit isang pangyayari sa buhay ni Datu Sumakwel ang nagdulot sa
kanya ng kapighatian at kalungkutan.
Lumipas ang maraming taon na paninirahan sa Malandog, naisipan ni Datu Sumakwel
na magpunta sa bundok na kinalalagyan ng kanilang diyos na si Bulalakaw. Umalis siya na
iniwan ang kanyang mga gamit sa pangingisda, bahay at asawa, na ipinagbilin niya kay
Gurung-gurung na kanyang pinagkakatiwalaan. Di niya batid na si Kapinangan na kanyang
asawa ay may gusto kay Gurung-gurung.
Nakapansin ng pagbabago si Datu Sumakwel nang dumating siya sa kanilang lugar at
tahanan. Kaya't upang mapatotohanan, nagbalak siyang umalis sa kanila, pinahanda ang lahat
ng kanyang kailangan sa paglalakbay, na di batid ng kanyang asawa na iyon ay isa lamang
pakana. Nagkataon naman kinabukasan, pinatawag ni Kapinangan si Gurung-gurung upang
utusan daw, subalit sa bahay siya ay nakahiga na at talagang hinihintay ang pagdating ni
Gurung-gurung. Subalit ang kanyang balak ay di nagkaroon ng katuparan sapagkat patay na
bumagsak si Gurung-gurung na may tama sa likod. Ganoon na lamang ang pagdadalamhati ni
Kapinangan, naisaloob niya na mabuti pa ang kanyang asawa ang namatay sa oras na iyon.
Pinagputul-putol niya ang kamay at paa at ibinalot ng kumot upang di-gaanong mapansin.
Dumating si Datu Sumakwel na nagbalatkayong bagong dating bago'y siya ang pumatay
kay Gurung-gurung sa pamamagitan ng sibat habang siya ay nakatago sa kisame. Pinagluto
niya si Kapinangan. At sinabing siya'y gutom na gutom. Nagtaka siya nang magreklamo si
Kapinangan nang sabihin niyang putul-putulin ang isda na dati rati'y kanyang ginagawa.
Upang di-parisan ng mga kababaihan, ipinatapon niya ang kanyang asawa sa gitna ng
dagat, subalit ang kanyang inutusan ay nagdalang habag, kaya't dinala na lamang niya si
Kapinangan sa malayong pook at doon nila iniwan.
Sa pangalang Alayon, nakikilala sa Kapinangan sa lugar na kanyang narating, at siya'y
sinambang diyosa dahil sa taglay niyang kabaitan.
Lumipas ang maraming taon, subalit ang nangyari kay Sumakwel ay di rin niya
nalilimutan. Minsan siya ay naglalakbay upang maghanap ng mga pananim, at sa diinaasahang
pangyayari ang narating niyang lugar ay ang kinalalagyan ni Kapinangan. Di na
niya nakilala si Kapinangan sa tagal ng panahong pagkakalayo. Naging mahusay ang
pagtanggap sa kanila sa nasabing lugar at sa loob ng ilang araw na pananatili doon, si Alayon
at Datu Sumakwel ay nagkagustuhan, subalit sa tuwing sasagi ang nangyari sa kanyang buhay,
parang ayaw na niyang makipagsapalaran.
Aalis siya sa lugar upang iwasan si Alayon. Si Alayon ay lumuluha dahil sa napipinto
niyang pag-alis, subalit di nagkaroon ng pagkakataong umalis si Datu Sumakwel sapagka't
sila'y pinaglapit ng kanilang mga kasamahan at humantong sa kasalan. Nagsama at namuhay
nang matiwasay ang dalawa hanggang sa kahuli-hulihang sandali ng kanilang buhay, ay di
nakilala ni Datu Sumakwel na ang kanyang muling pinakasalan ay si Kapinangan na dati niyang
asawa.

Naging Sultan si Pilandok

Ang kinagigiliwang Juan ng katagalugan ay may katumbas sa mga Maranaw - si Pilandok.

Si Pilandok ay nahatulang ikulong sa isang kulungang bakal at itapon sa dagat dahil sa isang pagkakasalang kanyang ginawa.

Pagkalipas ng ilang araw, ang sultan ay nanggilalas nang makita si Pilandok sa kanyang harap na nakasuot ng magarang kasuotan ng sultan. Nakasukbit sa kanyang baywang ang isang kumikislap na ginituang tabak.

"Hindi ba't itinapon ka na sa dagat?" nagtatakang tanong ng sultan kay Pilandok. "Siya pong tunay, mahal na Sultan," ang magalang na tugon ni Pilandok. "Paanong nangyaring ikaw ay nasa harap ko at nakadamit nang magara? Dapat ay patay ka na ngayon," ang wika ng sultan.

"Hindi po ako namatay, mahal na sultan sapgkat nakita ko po ang aking mga ninuno sa ilalim ng dagat nang ako'y sumapit doon. Sila po ang nagbigay sa akin ng kayamanan. Sino po ang magnanais na mamatay sa isang kahariang masagana sa lahat ng bagay?" ang paliwanag ni Pilandok. "Marahil ay nasisiraan ka ng bait," ang sabi ng ayaw maniwalang sultan. "Nalalaman ng lahat na walang kaharian sa ilalim ng dagat."

"Kasinungalingan po iyan! Bakit po naririto ako ngayon? Ako na ipinatapon ninyo sa gitna ng dagat. Ako na ikinulong pa ninyo sa hawla ay naririto ngayon at kausap ninyo," ang paliwanag ni Pilandok. "May kaharian po sa ilalim ng dagat at ang tanging paraan sa pagtungo roon ay ang pagkulong sa hawla at itapon sa gitna ng dagat. Ako po'y aalis na at marahil ay hinihintay na ako ng aking mga kamag-anak." Umakmang aalis na si Pilandok.

"Hintay," sansala ng sultan kay Pilandok. "Isama mo ako at nais kong makita ang aking mga ninuno, ang sultan ng mga sultan at ang iba ko pang kamag-anak." Tatawagin na sana ng sultan ang mga kawal ngunit pinigil siya ni Pilandok at pinagsabihangwalang dapat makaalam ng bagay na iyon. Dapat daw ay mag-isang pupunta roon ang Sultan sa loob ng isang hawla.

"Kung gayon ay ilagay mo ko sa loob ng hawla at itapon mo ako sa gitna ng dagat," ang sabi ng sultan. "Sino po ang mamumuno sa kaharian sa inyong pag-alis?" ang tanong ni Pilandok. "Kapag nalaman po ng iba ang tingkol sa sinabi ko sa inyong kaharian sa ilalim ng dagat ay magnanais silang magtungo rin doon."

Sandaling nag-isip ang sultan at nakangiting nagwika, "Gagawin kitang pansamantalang sultan, Pilandok. Mag-iiwan ako ngayon din ng isang kautusang ikaw ang pansamantalang hahalili sa akin." "Hintay, mahal na Sultan," ang pigil ni Pilandok. "Hindi po ito dapat malaman ng inyong mga ministro."

"Ano ang nararapat kong gawin?" ang usisa ng sultan. "Ililihim po natin ang bagay na ito. Basta't ipagkaloob ninyo sa akin ang inyong korona, singsing at espada. Pag nakita ang mga ito ng inyong kabig ay susundin nila ako," ang tugon ni Pilandok.

Pumayag naman ang sultan. Ibinigay na lahat kay Pilandok ang hinihingi at isinakay sa isang bangka. Pagdating sa gitna ng dagat ay inihagis ang hawlang kinalululanan ng sultan. Kaagad lumubog ang hawla at namatay ang sultan. Mula noon si Pilandok na ang naging sultan.

lam-ang feature

"Ang Mangingisda" is a Filipino short story about an old fisherman named Tio Sabel who faces challenges in his life while trying to provide for his family. Despite his struggles, he remains resilient and hopeful, showcasing themes of perseverance and familial love. The story emphasizes the importance of resilience and determination in the face of adversity.

Bidasari

(Epiko ng Mindanao)


Ang kaharian ng Kembayat ay naliligalig dahil sa isang dambuhalang ibon. Ang ibong ito ay mapaminsala sa mga pananim at maging buhay ng tao. Ang ibong ito ay ang ibong garuda. Kapag dumarating na ang garuda, mabilis na nagtatakbuhan ang mga tao upang magtago sa mga yungib. Takot na takot sila sa ibong garuda pagka't ito'y kumakain ng tao.
Sa pagtatakbuhan ng mga tao, nagkahiwalay ang sultan at sultana ng Kembayat. Ang sultana ng Kembayat ay nagdadalantao noon. Sa laki ng takot ay naisilang niya ang sanggol na babae sa may tabi ng ilog. Dahil sa malaking takot at pagkalito ay naiwan niya ang sanggol sa bangka sa ilog.
May nakapulot naman ng sanggol. Siya ay si Diyuhara, isang mangangalakal mula sa kabilang kaharian. Kanyang pinagyaman at pinauwi sa bahay ang sanggol. Itinuring niya itong anak. Pinangalanan nila ang sanggol na Bidasari. Habang lumalaki si Bidasari ay lalo pang gumaganda. Maligaya si Bidasari sa piling ng kanyang nakikilalang magulang.


Sa kaharian ng Indrapura, ang sultang Mongindra ay dalawang taon pa lamang kasal kay Lila Sari. Mapanibughuin si Lila Sari. Natatakot siyang umibig pa sa ibang babae ang sultan. Kaya lagi niyang itinatanong sa sultan, kung siya'y mahal nito na sasagutin naman ng sultan ng: "mahal na mahal ka sa akin." Hindi pa rin nasisiyahan ang magandang asawa ng sultan. Kaniyang itinanong na minsan sa sultan: "Hindi mo kaya ako malimutan kung may makita kang higit na maganda kaysa akin?" Ang naging tugon ng

Sultan ay: "Kung higit na maganda pa sa iyo, ngunit ikaw ang pinakamaganda sa lahat." Nag-alala ang sultana na baka may lalo pang mas maganda sa kanya at ito ay makita ng sultan. Kaya't karakarakang inutusan niya ang matapat niyang mga kabig na saliksikin ang kaharian upang malaman kung may babaeng higit na maganda sa sultana.
Nakita ng mga tauhan ni Lila Sari si Bidasari at siya ay higit na maganda kaysa kay Lila Sari.


Inanyayahan ng Sultana si Bidasari sa palasyo upang di-umano ay gagawing dama ng sultana. Ngunit pagsapit doon, si Bidasari ay lihim na ikinulong ni Lila Sari sa isang gilid at doon pinarurusahan.
Nang hindi na matiis ni Bidasari ang mga pagpaparusa sa kanya, sinabi niyang kunin ang isdang ginto sa halamanan ng kanyang ama. Kapag araw ito'y ipinakukuwintas kay Lila Sari at sa gabi'y ibinabalik sa tubig at hindi maglalaon si Bidasari ay mamamatay. Pumayag si Lila Sari. Kinuha niya ang isdang ginto at ipinauwi na niya si Bidasari.
Isinuot nga ni Lila Sari ang kuwintas ng gintong isda sa araw at ibinabalik sa tubig kung gabi. Kaya't si Bidasari ay nakaburol kung araw at muling nabubuhay sa gabi. Nag-alala si Diyuhara na baka tuluyang patayin si Bidasari. Kaya nagpagawa siya ng isang magandang palasyo sa gubat at doon niya itinira nang mag-isa si Bidasari.


Isang araw, ang Sultan Mongindra ay nangaso sa gubat. Nakita niya ang isang magandang palasyo. Ito'y nakapinid. Pinilit niyang buksan ang pinto. Pinasok niya ang mga silid. Nakita niya ang isang napakagandang babae na natutulog. Hindi niya magising si Bidasari. Umuwi si Sultan Mongindra na hindi nakausap si Bidasari. Bumalik ang sultan kinabukasan. Naghintay siya hanggang gabi. Kinagabihan nabuhay si Bidasari. Nakausap siya ni Sultan Mongindra. Ipinagtapat ni Bidasari ang mga ginawa ni Lila Sari. Galit na galit ang sultan. Iniwan niya si Lila Sari sa palasyo at agad na pinakasalan si Bidasari. Si Bidasari na ang naging reyna.

Samantala, pagkaraan ng maraming taon, ang tunay na mga magulang ni Bidasari ay matahinik nang naninirahang muli sa Kembayat. Nagkaroon pa
sila ng isang supling. Ito'y si Sinapati. Nang pumunta sa Kembayat ang isang anak ni Diyuhara ay nakita niya si Sinapati, anak ng sultan at sultana ng Kembayat.
Si Sinapati ay kamukhang-kamukha ni Bidasari. Kinaibigan nito si Sinapati at ibinalita ang kapatid niyang si Bidasari na kamukhang-kamukha ni Sinapati. Itinanong ni Sinapati sa mga magulang kung wala siyang kapatid na nawawalay sa kanila. Pinasama ng ama si Sinapati sa Indrapura. Nang magkita si Bidasari at Sinapati ay kapwa sila nangilalas dahil sa silang dalawa ay magkamukhang-magkamukha. Natunton ng Sultan ng Kembayat ang nawawala niyang anak. Nalaman ng sultan ng Indrapura na ang kanyang pinakasalang si Bidasari ay isa palang tunay na prinsesa.


English Version:


When a simple merchant, his young son and mute servant are out in the woods, they chance upon a drifting boat, in which there is a baby girl and a bowl containing a live goldfish. The merchant realises that the baby is unusual because her life is bonded to the fish: if the fish leaves the water, she stops breathing. The merchant adopts the baby as her own and names her Bidasari. Years later Bidasari grows up into a beautiful young woman while the merchant has prospered into a wealthy businessman. At the royal palace of this kingdom, the King has just remarried a beautiful woman, the Permaisuri (Queen). The Permaisuri is a proud woman who secretly practises witchcraft. Hidden in her chambers is a magic mirror that can show her anything she asks. She uses it to ask who the most beautiful in all the land is. One day when she asks the mirror this question, the image of Bidasari appears in it. She is enraged by this and carries out a search to find who Bidasari is. Her search leads her to the merchant's house. Under the guise of kindness, the Permaisuri asks the merchant for permission to bring Bidasari to the palace to be her companion. Although the merchant is reluctant to part with his beloved daughter, he lets her go. But once Bidasari arrives at the palace, she is sent to the kitchens as a servant, where she is starved and given the dirtiest jobs. After the Permaisuri is satisfied that Bidasari has been ruined, she once again asks her magic mirror who is the most beautiful in the land. When the mirror shows Bidasari yet again, the Permaisuri flies into a rage and runs to the kitchen where she grabs burning pieces of firewood which she tries to burn Bidasari's face with. She is shocked when the fire goes out and Bidasari's face is left untouched. Bidasari, who has by now realised that the Permaisuri's malice is targeted only at her and will never stop, begs for mercy and explains her life is bonded to that of a fish that is kept in a bowl in her father's garden. The Permaisuri has a servant steal the fish for her from the merchant's garden, and as soon as the fish leaves the water, Bidasari collapses and stops breathing. Satisfied that Bidasari's life is in her hands, the Permaisuri hangs the fish around her neck as a trophy. When she asks the mirror who is the most beautiful in the land, the mirror shows her own image. The merchant realises that the fish is missing, and is told that Bidasari died mysteriously at the palace. Her body is returned to him and he builds a small tomb for her in the woodswhere her body is laid out in peace. Meanwhile, the Permaisuri's stepson the Prince has been having dreams about Bidasari, although he has never met her. The dreams plague him even in his waking hours, despite his father's advice that such a beautiful woman cannot exist. The Permaisuri sees her stepson acting this way and plants a painting of Bidasari in his room. The Prince finds the painting, which leads him to the merchant who explains the sad tale of Bidasari's death and the mysterious disappearance of the fish. The Prince decides to visit Bidasari's tomb to see her beauty with his own eyes. Coincidentally at this time, back at the palace the Permaisuri is having a bath in the royal bathing pool. The fish manages to break free of its locket and drops into the water where it starts swimming. This causes Bidasari to wake up right before the Prince's eyes. Bidasari tells him of what the Permaisuri did to her, which confirms the Prince's suspicions of his stepmother. When the Permaisuri finishes her bath, she discovers that the fishhas gotten free. She manages to catch it just as the Prince is about to help Bidasari leave the tomb, causing her to fall unconscious again. The Prince places Bidasari back in the tomb and promises to make things right. The Prince returns to the palace in a fury, demanding that the Permaisuri give him the fish. The Permaisuri pretends not to know anything, and when the King listens to the Prince's explanation, the King declares that his son has gone insane and calls the royal guards. A fight ensues, during which the Permaisuri is injured and dies. Just before the Prince is about to be captured, the merchant and the Prince's loyal manservants arrive with Bidasari on a stretcher. The merchant explains that the story about the fish being bonded to Bidasari's life is true. The Prince takes the fish from the locket around the Permaisuri's neck and puts it into a bowl of water. As soon as the fish enters the water, Bidasari comes back to life. The King apologises to his son, and the Prince and Bidasari are married.

BANGKANG PAPEL

--------------------------

ni Genoveva Matute

Nagkatuwaan ang mga bata sa pagtatampisaw sa baha. Ito ang pinakahihintay nilang araw mula nang magkasunud-sunod ang pag-ulan. Alam nilang kapag iyo'y nagpatuloy sa loob ng tatlong araw ang lansangang patungo sa laruan ay lulubog. At ngayon, ay ikalimang araw nang walang tigil ang pag-ulan.

Ilang maliliit na bata ang magpapalutang ng mga bangkal papel, nariyang tinatangay ng tubig, naroong sinasalpok at inilulubog, nariyang winawasak.

Sa tuwi akong makakikita ng bangkang papel ay nagbabalik sa aking gunita ang isang batang lalaki. Isang batang lalaking gumawa ng tatlong malalaking bangkang papel na hindi niya napalutang sa tubig kailanman...

Isang batang lalaking nagising sa isang gabi, sa mag dagundong na nakagugulat.

Sa loob ng ilang saglit, ang akala niya'y Bagong Taon noon. Gayon ding malalakas na ugong ang natatandaan niyang sumasalubong sa Bagong Taon. Ngunit pagkalipas ng ilan pang saglit, nagunita niyang noon ay wala nang ingay na pumapatak mula sa kanilang bubungan.

Sa karimla't pinalaki niya ang dalawang mata, wala siyang makitang ano man maliban sa isang makitid na silahis. Hindi niya malaman kung alin ang dagundong ng biglang pumuno sa bahay ang biglang pagliliwanag. Gulilat siyang nagbalikwas at hinanap nang paningin ang kanyang ina.

Nagsunud-sunod ang tila malalaking batong gumugulong sa kanilang bubungan. Ang paggulong ng mga iyo'y sinasaliwan ng pagliliwanag at pagdidilim ng bahay, ng pagliliwanag na muli. Samantala'y patuloy ang pagbuhos ng ulan sa kanilang bubungan, sa kanilang paligid, sa lahat ng dako.

Muling nahiga ang nagbalikwas at ang tinig niya ay pinatalagos sa karimlan.

"Inay, umuulan, ano?"

"Oo, anak, kangina," anang tinig mula sa dulo ng hihigan.

"Inay," ang ulit niya sa karimlan, "dumating na ba ang Tatay?"

Sumagot ang tinig ngunit hindi niya maunawaan. Kaya't itinaas niya nang bahagay ang likod at humilig sa kaliwang bisig. Sa kanyang tabi;y naroon ang kapatid na si Miling. Sa tabi nito'y nabanaagan niya ang katawan ng ina, at sa kabila naman nito'y nakita niya ang banig na walang tao.

Ibinaba niya ang likod at iniunat ang kaliwang bisig. Naramdaman niya ang sigis ng lamig ng kanyang buto. Mula sa nababalot na katawan ni milng ay hinila niya ang kumot at ito'y itinakip sa sariling katawan. Bahagyang gumalaw ang kapatid, pagkatapos ay nagpatuloy sa hindi pagkilos. Naaawa siya kay Miling kaya't ang kalahati ng kumot ay ibinalot sa katawan niyon at siya'y namaluktot sa nalabing kalahati.

Naramdaman niya ang panunuot ng lamig sa kanyang likod. Inilabas niya ang kanag kamay sa kumot at kinapa ang banig hanggang sa maabot niya ang sahig.

Anong lamig sa sahig, ang naisip niya, at ang kanang kamay ay dali-daling ipinasok muli sa kumot.

"Inay," ang tawag niyang muli, "bakit wala pa si Tatay? Anong oras na ba?"

"Ewan ko," ang sagot ng kanyang ina. "Matulog ka na, anak, at bukas ay magpapalutang ka ng mga bangkang ginawa mo."

Natuwa ang bata sa kanyang narinig.

Magkakarerahan kami ng bangka ni Miling, ang aki'y malalaki't matitibay...hindi masisira ng tubig.

Dali-dali siyang nagbangon at pakapa-kapang sumiksik sa pagitan ng kapatid at ng kanyang kausap. Idinaan niya ang kanyang kamay sa pagitan ng baywang at bisig ng ina. Naramdaman niya ang bahagyang pag-aangay ng kaliwang bisig niyon. Ang kanang kamay noo'y ipinatong sa kanyang ulo at pabulong na nagsalita:

"Siya, matulog ka na."

Ngunit ang bata'y hindi natulog. Mula sa malayo'y naririnig niya ang hagibis ng malakas na hangin. At ang ulang tangay-tangay noon.

"Marahil ay hindi na uuwi ang Tatay ngayong gabi," ang kanyang nasabi. Naalala niyang may mga gabing hindi umuuwi ang kanyang ama.

"Saan natutulog ang Tatay kung hindi siya umuuwi rito?" ang tanong niya sa kanyang ina. Ngunit ito'y hindi sumagot.

Sinipat niya ang mukha upang alamin kung nakapikit na ang kanyang ina. Ngunit sa karimlan ay hindi niya makita.

Bago siya tuluyang nakalimot, ang kahuli-hulihang larawan sa kanyang balintataw ay ito. Tatlong malalaking bangkang yari sa papel na inaanod ng baha sa kanilang tapat...

At samantalang pumapailanlang sa kaitaasan ang kahuli-hulihang pangrap ng batang yaon, ang panahon ay patuloy sa pagmamasungit. Ang munting bahay na pawid ay patuloy sa pagliliwanag at pagdidilim, sa pananahimik at pag-uumugong, sa pagbabata ng walang awing hampas ng hangin at ulan...

Ang kinabukasan ng pagtatampisaw at pagpapaanod ng mga bangkang papel ay dumating... Ngunit kakaibang kinabukasan.

Pagdilat ng inaantok pang batang lalaki ay nakita niyang nag-iisa siya sa hihigan. Naroon ang kumot at unan ni Miling at ng kanyang ina.

Pupungas siyang bumangon.

Isang kamay ang dumantay sa kanyang balikat at nang magtaas ng paningin ay nakitang yao'y si Aling Berta, ang kanilang kapitbahay.

Hindi niya maunawaan ang tingin noong tila naaawa.

Biglang-biglang naparam ang nalalabi pang antok. Gising na gising ang kanyang ulirat.

Naroon ang asawa ni Aling Berta, gayon din sina Mang Pedring, si Alng Ading, si Feli, at si Turing, si Pepe. Nakita niyang ang kanilang bahay ay halos mapuno ng tao.

Nahihintakutang mga batang humanap kay kay Miling at sa ina. Sa isang sulok, doon nakita ng batang lalaki ang kanyang ina na nakalikmo sa sahig. Sa kanyang kandungan ay nakasubsob si Miling. At ang buhok nito ay walang tigil na hinahaplus-haplos ng kanyang ina.

Ang mukha ng kanyang ina ay nakita ng

batang higit na pumuti kaysa rati. Ngunit ang mga mata noo'y hindi pumupikit, nakatingin sa wala.

Patakbo siyang lumapit sa ina at sunud-sunod ang kanyang pagtatanong. "Bakit, Inay, ano ang nangyari? Ano ang nangyari, Inay? Bakit maraming tao rito?"

Ngunit tila hindi siya narinig ng kausap. Ang mga mata noo'y patuloy sa hindi pagsikap. Ang kamay noo'y patuloy sa paghaplos sa buhok ni Miling.

Nagugulumihang lumapit ang bata kina Mang Pedring at Aling Feli. Ang pag-uusap nila'y biglang natigil nang siya'y makita.

Wala siyang narinig kundi... "Labinlimang lahat ang nangapatay..."

Hindi niya maunawaan ang ang lahat. Ang pagdami ng tao sa kanilang bahay. Ang anasan. Ang ayos ng kanyang ina. Ang pag-iyak ni Aling Feli nang siya ay makita.

Sa pagitan ng mga hikbi, siya'y patuloy sa pagtatanong...

"Bakit po? Ano po iyon?"

Walang sumasagot sa kanya. Lahat ng lapitan niya'y nanatiling pinid ang labi. Ipinatong ang kamay sa kanyang balikat o kaya'y hinahaplos ang kanyang buhok at wala na.

Hindi niya matandaan kung gaano katagal bago may nagdatingan pang mga tao.

"Handa na ba kaya?" anang isang malakas ang tinig. "Ngayon din ay magsialis na kayo. Kayo'y ihahatid ni Kapitan Sidro sa pook na ligtas. Walang maiiwan, isa man. Bago lumubog ang araw sila'y papasok dito... Kaya't walang maaaring maiwan."

Matagal bago naunawaan ng bata kung ano ang nagyari.

Sila'y palabas na sa bayan, silang mag-iiba, ang lahat ng kanilang kapitbahay, ang maraming-maraming tao, at ang kani-kanilang balutan.

Sa paulit-ulit na salitaan, sa sali-salimbayang pag-uusap ay nabatid niya ang ilang bagay.

Sa labinlimang nangapatay kagabi ay kabilang ang kanyang ama...sa labas ng bayan...sa sagupaan ng mga kawal at taong-bayan.

Nag-aalinlangan, ang batang lalaki'y lumapit sa kanyang ina na mabibigat ang mga paa sa paghakbang.

"Inay, bakit pinatay ng mga kawal ang Tatay? Bakit? Bakit?"

Ang mga bata noong nakatingin sa matigas na lupa ay isang saglit na lumapit sa kanyang mukha. Pagkatapos, sa isang tinig na marahang-marahan ay nagsalita.

"Iyon din ang nais kong malaman, anakm iyon din ang nais kong malaman."

Samantala...

Sa bawat hakbang na palayo sa bahay na pawid at sa munting bukid na kanyang tahanan ay nararagdagan ang agwat ng ulila sa kanyang kabataan.

Ang gabing yaon ng mga dagundong at sigwa, ng mga pangarap na kinabukasan at ng mga bangkang papel - ang gabing yaon ang kahuli-hulihan sa kabataang sasansaglit lamang tumagal. Ang araw na humalili'y tigib ng pangamba at ng mga katanungang inihahanap ng tugon.

Kaya nga ba't sa tuwi akong makakikita ng bangkang papel ay nagbabalik sa aking gunita ang isang batang lalaki. Isang batang lalaking gumawa ng tatlong malalaking bangkang papel na hindi niya napalutang kailanman...

BANGKANG PAPEL

--------------------------

ni Genoveva Matute

Nagkatuwaan ang mga bata sa pagtatampisaw sa baha. Ito ang pinakahihintay nilang araw mula nang magkasunud-sunod ang pag-ulan. Alam nilang kapag iyo'y nagpatuloy sa loob ng tatlong araw ang lansangang patungo sa laruan ay lulubog. At ngayon, ay ikalimang araw nang walang tigil ang pag-ulan.

Ilang maliliit na bata ang magpapalutang ng mga bangkal papel, nariyang tinatangay ng tubig, naroong sinasalpok at inilulubog, nariyang winawasak.

Sa tuwi akong makakikita ng bangkang papel ay nagbabalik sa aking gunita ang isang batang lalaki. Isang batang lalaking gumawa ng tatlong malalaking bangkang papel na hindi niya napalutang sa tubig kailanman...

Isang batang lalaking nagising sa isang gabi, sa mag dagundong na nakagugulat.

Sa loob ng ilang saglit, ang akala niya'y Bagong Taon noon. Gayon ding malalakas na ugong ang natatandaan niyang sumasalubong sa Bagong Taon. Ngunit pagkalipas ng ilan pang saglit, nagunita niyang noon ay wala nang ingay na pumapatak mula sa kanilang bubungan.

Sa karimla't pinalaki niya ang dalawang mata, wala siyang makitang ano man maliban sa isang makitid na silahis. Hindi niya malaman kung alin ang dagundong ng biglang pumuno sa bahay ang biglang pagliliwanag. Gulilat siyang nagbalikwas at hinanap nang paningin ang kanyang ina.

Nagsunud-sunod ang tila malalaking batong gumugulong sa kanilang bubungan. Ang paggulong ng mga iyo'y sinasaliwan ng pagliliwanag at pagdidilim ng bahay, ng pagliliwanag na muli. Samantala'y patuloy ang pagbuhos ng ulan sa kanilang bubungan, sa kanilang paligid, sa lahat ng dako.

Muling nahiga ang nagbalikwas at ang tinig niya ay pinatalagos sa karimlan.

"Inay, umuulan, ano?"

"Oo, anak, kangina," anang tinig mula sa dulo ng hihigan.

"Inay," ang ulit niya sa karimlan, "dumating na ba ang Tatay?"

Sumagot ang tinig ngunit hindi niya maunawaan. Kaya't itinaas niya nang bahagay ang likod at humilig sa kaliwang bisig. Sa kanyang tabi;y naroon ang kapatid na si Miling. Sa tabi nito'y nabanaagan niya ang katawan ng ina, at sa kabila naman nito'y nakita niya ang banig na walang tao.

Ibinaba niya ang likod at iniunat ang kaliwang bisig. Naramdaman niya ang sigis ng lamig ng kanyang buto. Mula sa nababalot na katawan ni milng ay hinila niya ang kumot at ito'y itinakip sa sariling katawan. Bahagyang gumalaw ang kapatid, pagkatapos ay nagpatuloy sa hindi pagkilos. Naaawa siya kay Miling kaya't ang kalahati ng kumot ay ibinalot sa katawan niyon at siya'y namaluktot sa nalabing kalahati.

Naramdaman niya ang panunuot ng lamig sa kanyang likod. Inilabas niya ang kanag kamay sa kumot at kinapa ang banig hanggang sa maabot niya ang sahig.

Anong lamig sa sahig, ang naisip niya, at ang kanang kamay ay dali-daling ipinasok muli sa kumot.

"Inay," ang tawag niyang muli, "bakit wala pa si Tatay? Anong oras na ba?"

"Ewan ko," ang sagot ng kanyang ina. "Matulog ka na, anak, at bukas ay magpapalutang ka ng mga bangkang ginawa mo."

Natuwa ang bata sa kanyang narinig.

Magkakarerahan kami ng bangka ni Miling, ang aki'y malalaki't matitibay...hindi masisira ng tubig.

Dali-dali siyang nagbangon at pakapa-kapang sumiksik sa pagitan ng kapatid at ng kanyang kausap. Idinaan niya ang kanyang kamay sa pagitan ng baywang at bisig ng ina. Naramdaman niya ang bahagyang pag-aangay ng kaliwang bisig niyon. Ang kanang kamay noo'y ipinatong sa kanyang ulo at pabulong na nagsalita:

"Siya, matulog ka na."

Ngunit ang bata'y hindi natulog. Mula sa malayo'y naririnig niya ang hagibis ng malakas na hangin. At ang ulang tangay-tangay noon.

"Marahil ay hindi na uuwi ang Tatay ngayong gabi," ang kanyang nasabi. Naalala niyang may mga gabing hindi umuuwi ang kanyang ama.

"Saan natutulog ang Tatay kung hindi siya umuuwi rito?" ang tanong niya sa kanyang ina. Ngunit ito'y hindi sumagot.

Sinipat niya ang mukha upang alamin kung nakapikit na ang kanyang ina. Ngunit sa karimlan ay hindi niya makita.

Bago siya tuluyang nakalimot, ang kahuli-hulihang larawan sa kanyang balintataw ay ito. Tatlong malalaking bangkang yari sa papel na inaanod ng baha sa kanilang tapat...

At samantalang pumapailanlang sa kaitaasan ang kahuli-hulihang pangrap ng batang yaon, ang panahon ay patuloy sa pagmamasungit. Ang munting bahay na pawid ay patuloy sa pagliliwanag at pagdidilim, sa pananahimik at pag-uumugong, sa pagbabata ng walang awing hampas ng hangin at ulan...

Ang kinabukasan ng pagtatampisaw at pagpapaanod ng mga bangkang papel ay dumating... Ngunit kakaibang kinabukasan.

Pagdilat ng inaantok pang batang lalaki ay nakita niyang nag-iisa siya sa hihigan. Naroon ang kumot at unan ni Miling at ng kanyang ina.

Pupungas siyang bumangon.

Isang kamay ang dumantay sa kanyang balikat at nang magtaas ng paningin ay nakitang yao'y si Aling Berta, ang kanilang kapitbahay.

Hindi niya maunawaan ang tingin noong tila naaawa.

Biglang-biglang naparam ang nalalabi pang antok. Gising na gising ang kanyang ulirat.

Naroon ang asawa ni Aling Berta, gayon din sina Mang Pedring, si Alng Ading, si Feli, at si Turing, si Pepe. Nakita niyang ang kanilang bahay ay halos mapuno ng tao.

Nahihintakutang mga batang humanap kay kay Miling at sa ina. Sa isang sulok, doon nakita ng batang lalaki ang kanyang ina na nakalikmo sa sahig. Sa kanyang kandungan ay nakasubsob si Miling. At ang buhok nito ay walang tigil na hinahaplus-haplos ng kanyang ina.

Ang mukha ng kanyang ina ay nakita ng

batang higit na pumuti kaysa rati. Ngunit ang mga mata noo'y hindi pumupikit, nakatingin sa wala.

Patakbo siyang lumapit sa ina at sunud-sunod ang kanyang pagtatanong. "Bakit, Inay, ano ang nangyari? Ano ang nangyari, Inay? Bakit maraming tao rito?"

Ngunit tila hindi siya narinig ng kausap. Ang mga mata noo'y patuloy sa hindi pagsikap. Ang kamay noo'y patuloy sa paghaplos sa buhok ni Miling.

Nagugulumihang lumapit ang bata kina Mang Pedring at Aling Feli. Ang pag-uusap nila'y biglang natigil nang siya'y makita.

Wala siyang narinig kundi... "Labinlimang lahat ang nangapatay..."

Hindi niya maunawaan ang ang lahat. Ang pagdami ng tao sa kanilang bahay. Ang anasan. Ang ayos ng kanyang ina. Ang pag-iyak ni Aling Feli nang siya ay makita.

Sa pagitan ng mga hikbi, siya'y patuloy sa pagtatanong...

"Bakit po? Ano po iyon?"

Walang sumasagot sa kanya. Lahat ng lapitan niya'y nanatiling pinid ang labi. Ipinatong ang kamay sa kanyang balikat o kaya'y hinahaplos ang kanyang buhok at wala na.

Hindi niya matandaan kung gaano katagal bago may nagdatingan pang mga tao.

"Handa na ba kaya?" anang isang malakas ang tinig. "Ngayon din ay magsialis na kayo. Kayo'y ihahatid ni Kapitan Sidro sa pook na ligtas. Walang maiiwan, isa man. Bago lumubog ang araw sila'y papasok dito... Kaya't walang maaaring maiwan."

Matagal bago naunawaan ng bata kung ano ang nagyari.

Sila'y palabas na sa bayan, silang mag-iiba, ang lahat ng kanilang kapitbahay, ang maraming-maraming tao, at ang kani-kanilang balutan.

Sa paulit-ulit na salitaan, sa sali-salimbayang pag-uusap ay nabatid niya ang ilang bagay.

Sa labinlimang nangapatay kagabi ay kabilang ang kanyang ama...sa labas ng bayan...sa sagupaan ng mga kawal at taong-bayan.

Nag-aalinlangan, ang batang lalaki'y lumapit sa kanyang ina na mabibigat ang mga paa sa paghakbang.

"Inay, bakit pinatay ng mga kawal ang Tatay? Bakit? Bakit?"

Ang mga bata noong nakatingin sa matigas na lupa ay isang saglit na lumapit sa kanyang mukha. Pagkatapos, sa isang tinig na marahang-marahan ay nagsalita.

"Iyon din ang nais kong malaman, anakm iyon din ang nais kong malaman."

Samantala...

Sa bawat hakbang na palayo sa bahay na pawid at sa munting bukid na kanyang tahanan ay nararagdagan ang agwat ng ulila sa kanyang kabataan.

Ang gabing yaon ng mga dagundong at sigwa, ng mga pangarap na kinabukasan at ng mga bangkang papel - ang gabing yaon ang kahuli-hulihan sa kabataang sasansaglit lamang tumagal. Ang araw na humalili'y tigib ng pangamba at ng mga katanungang inihahanap ng tugon.

Kaya nga ba't sa tuwi akong makakikita ng bangkang papel ay nagbabalik sa aking gunita ang isang batang lalaki. Isang batang lalaking gumawa ng tatlong malalaking bangkang papel na hindi niya napalutang kailanman...